*Bu yazının başlığını Star Wars Episode V: Empire Strikes Back filminden ödünç aldık. Hatta EmpireStrikesBlack.com adresinden ödünç aldık da diyebiliriz. Türkçesi “İmparatorun Dönüşü” olabilir deyip, komik bir çeviriye de imza atalım. Başlığın alamet-i farikasını yazıda anlayacaksınız.
Bildiğiniz üzere iktidar, ikide bir, aklına estikçe ifade özgürlüğünü kısıtlayan çeşitli düzenlemeleri kamuoyunun önüne fırlatıyor. Kimileri internet filtresi tartışmasında olduğu gibi gümbürtü koparıyor, kimileriyse aradan sıyrılmayı başarıyor. Hoş, büyük tepkilerle karşılaşıp geri adım atılan düzenlemeler aradan bir süre geçince tekrar gündeme getiriliyorlar. Ulaştırma Bakanlığı’na bağlı Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurulu’nun (BTK) 22 Şubat’ta duyurduğu “Güvenli İnternet Hizmetine İlişkin Usul ve Esaslar” isimli düzenleme fark edildiğinde büyük tepki çekmiş, “22 Ağustos’ta internet ölüyor” söylemleriyle karşılaşıp “İnternetime Dokunma” adıyla pek çok ilde örgütlenen gösterilerden sonra geri çekilmek zorunda kalınmıştı.
Gel zaman git zaman, BTK boş durmadı, metnin adını “İnternetin Güvenli Kullanımına İlişkin Usul ve Esaslar” haline getirdi ve internet filtresi uygulamalarını bir nebze hafifletti. İlk düzenlemede kullanacılara seçebilecekleri dört profil önerilmiş, bunlardan birinin tercihi zorunlu kılınmıştı. Yeni düzenleme ise iki filtre pakedi öngörüyor ancak kullanıcıları bu paketleri kullanmaya zorlamıyor. Uygulamanın test süresi sona erdi bile, 22 Kasım’dan itibaren internet servis sağlayıcılar müşterilerine “aile” ve “çocuk” filtrelerini önermeye başlayacaklar. Bu düzenlemenin detaylarını başka bir yazıda ele alacağım.
Şimdi gelelim ısıtılarak önümüze konana değil, aradan sıyrılana. Kasım ayı başlarında Bülent Arınç’ın açıkladığı internet medyası kanun tasarısının akibeti, Bakanlar Kurulu’nda görüşülüp görüşülmediği meçhul. Düzenlemeyi Resmi Gazete’de görene kadar tasarının yasalaşıp yaşalaşmadığından emin olamayacağız.
Aşağıda Cumhuriyet Gazetesi’nde haftaiçinde yer alan haberin uzun haline göz atabilirsiniz. Haberin elektronik kopyasına ise bu adresten erişebilirsiniz.
İnternete yenİ düzenleme
Basın Kanunu’na eklenecek yeni maddeyle internette yayın yapan siteler yasa kapsamına alınıyor. Yasayla birlikte internette anonim yayın yapılamayacak, yer verilen anonim içeriğin suç unsuru taşıması halinde sitenin imtiyaz sahibi veya sorumlu müdürü ceza alacak. 14 Kasım’da Bakanlar Kurulu’na sunulan taslağın yıl sonundan önce yasalaşması bekleniyor. Tasarının kanunlaşması halinde, Başbakan Erdoğan’dan “İnternet siteleri için sansür ve denetim mekanizması kurulması” talebinde bulunan Yiğit Bulut’un istediği yerine gelmiş olacak.
Elektronik gazete tanımı muğlak
İnternet Medyası Derneği’nin girişimleriyle hazırlanan yasa taslağı ilk olarak Başbakan Yardımcısı Bülent Arınç tarafından kamuoyuna duyurulmuştu. Bülent Arınç geçtiğimiz hafta yaptığı açıklamada mevcut Basın Kanunu’nda internet medyasını kapsayan bir madde olmamasının önemli bir eksiklik olduğunu söylemiş, yapılacak yeni düzenlemeyle internet gazetecilerine sarı basın kartı hakkı tanınacağını ve internette yayın yapan kuruluşların Basın İlan Kurumu’nun dağıttığı reklamlardan yararlandırılacağını belirtmişti. Yeni kanunda “yayın yasağı” gibi hükümlerin bulunmadığının, kurumlara ve gazetecilere haklar tanındığının duyurulması, pek çoklarınca olumlu karşılanmıştı.
Ancak yasaya ait ilk taslak incelendiğinde durumun Arınç’ın ileri sürdüğü gibi olmadığı anlaşıldı. Taslakta yer alan “elektronik gazete” tanımı, çok tartışılacak gibi. Taslakta elektronik gazetenin tanımı “internet ortamında, haber ya da yorum niteliğinde yazılı, işitsel ve görsel içeriklerin sunumunu yapan süreli yayın” şeklinde ifade ediliyor. Günlük gazetelerin internet şubesi olarak çalışan veya bağımsız internet haber sitelerinin reklam gelirlerini artıracağı, gazetecilere sarı basın kartı imkanı sağlayacağı iddiasıyla duyurulan yasa, bu tanımla birlikte gazete veya basın organı iddiası olmayan internet sitelerini de kapsamı içerisine alabilecek. Kişisel blogları, mesaj panolarını ve internet sözlüklerini de kapsayacak yasaya göre, internetten yayın yapacakların yerine getirmesi gereken pek çok şart var.
Anonim yayın devri kapanıyor
Yasaya göre, elektronik gazete kapsamına giren sitelerin imtiyaz sahibinin ve sorumlu müdürünün kimliklerinin, yayın yapılan sitede görünür biçimde kamuoyuyla paylaşılması gerekiyor. Öte yandan internet yayıncılarına Cumhuriyet Başsavcılığı’na beyanname verme zorunluluğu getiriliyor. Cumhuriyet Başsavcılığı, verilen beyannamedeki bilgilerin eksik veya gerçeğe aykırı olduğunu tespit ettiği takdirde sitenin yayınını durdurabilecek. Durdurma kararına uymayanlara ise adli para cezası kesilecek.
Yasa, başka ortamlarda yayınlanan içeriğin, kaynak gösterilmeden yayınlanmasını da yasaklıyor. Bu şekilde yayın yapanlar için adli para cezası öngörülüyor.
İnternette bir şey paylaşırken iki kere düşünün
Yasayla yalnızca anonim yayın yapmak yasaklanmıyor; anonim bir yazıyı sitelerinde paylaşanlar, yazıda suç unsuru bulunması halinde ceza alacaklar. Bundan sonra kendi adresinden yayın yapan tekil kullanıcılar, paylaştıkları içerik kendilerine ait olmasa da ceza alabilecekler.
Yasa taslağı, internet sitelerine tekzip yayınlama zorunluluğu da getiriyor. Üçüncü şahıslara, yayınlanan içerikle ilgili iki ay içerisinde tekzip gönderme hakkı tanınıyor ve düzeltme yazısının alındığı tarihten itibaren 24 saat içinde yayınlanması zorunlu hale getiriliyor. Cevap ve düzeltme metinleri, belirlenecek esaslara uygun biçimde yayınlanmadığı takdirde, aynı metin, ücreti sitenin imtiyaz sahibi tarafından karşılanmak koşuluyla, hakimin belirleyeceği iki ayrı internet gazetesinde yayınlatılacak.
İMD Başkanı tasarıyı savundu
6 yıldır yasayla ilgili girişimlerinin olduğunu ifade eden İnternet Medyası Derneği Başkanı Hadi Özışık, şimdiye kadar internet yayıncılığının Basın Yasası dışındaki yasa ve yönetmeliklerle düzenlendiğini, Basın Yasası’na eklenecek maddelerle mevzuatın daha sağlıklı bir hale geleceğini söyledi. Özışık, temel amaçlarının internet medyası çalışanlarının sarı basın kartı almasını sağlayarak sektör çalışanlarını güvenceye kavuşturmak olduğunu söyledi. “Elektronik gazete” tanımına da değinen Özışık, taslağın yalnızca kurumsal siteleri kapsayacak biçimde düzenlenebileceğini belirtti.
‘Ekşi Sözlük yayın yapamaz’
Türkiye’deki internet sözlükleri furyasını başlatan Ekşi Sözlük’ün imtiyaz sahibi Sedat Kapanoğlu, konu hakkında Cumhuriyet’e konuştu. Taslakta belirtilen elektronik gazete tanımının son derece muğlak olduğunu söyleyen Kapanoğlu, yalnızca Ekşi Sözlük’ün değil, çok farklı sitelerin de yasa kapsamına girebileceğini belirtti. Ekşi Sözlük gibi sitelerin bilinen anlamdaki medya tanımına uymadığını söyleyen Kapanoğlu, “Ekşi Sözlük bir medya olsa bile bir basın organı değil. Yazı işleri müdürü yok, editörü yok. Kendi içinde denetim kuralları var. Yasalar nezdinde içerik değil, yer sağlayıcı. Eğer bir basın organına dönüşmek zorunda bırakılırsa bu formunda hayatına devam etmesi imkansız” şeklinde konuştu. Yasayla birlikte yeni medya girişimlerinin engellenmek istediğini söyleyen Kapanoğlu, yasaya önayak olan internet yayın organlarını da eleştirdi. Kapanoğlu, “Basılı ve görsel medya, rekabet edebilmek adına internet üzerinde de şartları eşitlemeye çalışıyor. İnternet üzerinde maliyetler düşük, ana akım medyayla rekabet kolay. Bu tabi ki büyük oyuncuların işine gelmiyor. RTÜK’ümsü yapıları Internet’te de istiyorlar ki sadece büyük sermaye rahatça nefes alabilsin. Kayıt usulüne dayanan bir düzenlemeye itirazım yok ama şu anda tam anlamıyla rezalet” dedi.