Cengiz Holding’in ortağı olduğu, Çanakkale’deki Cenal Entegre Enerji Santrali hakkında bir kez daha ÇED Olumlu Kararı veren Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın, onay öncesinde mahkeme kararını hatırlatan kendi birimine kulak asmadığı anlaşıldı.
Doğu Eroğlu (15 Mart 2019 Medyascope)
Cengiz Holding ile Alarko ortaklığında Çanakkale’de kurulan Cenal Entegre Enerji Santrali hakkındaki ÇED (Çevresel Etki Değerlendirmesi) Olumlu Kararı Kasım 2018’de iptal edilmiş, şirket yetkililerinin “Sıkıntı yok”açıklaması üzerinden çok zaman geçmeden Çevre ve Şehircilik Bakanlığı santrale bir kez daha onay vermişti. Fakat termik santrale karşı açılan yeni iptal davasında Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın Çanakkale İdare Mahkemesi’ne sunduğu belgeler, Bakanlık ile kendi birimleri arasında Cenal Entegre Enerji Santrali hakkında görüş ayrılığı bulunduğunu gösteriyor. Belgelere göre, Bakanlığa bağlı Hava Yönetimi Dairesi Başkanlığı ÇED Raporu hakkında görüşü sorulduğunda, “Mahkemenin iptal gerekçesindeki değişiklikler yapılmamış, Meteoroloji Genel Müdürlüğü’ne sorun” dedi. Bakanlık ise kurumun uyarısına kulak asmadı ve bu konuda ek bir işlem yapmaya gerek duymadan termik santral hakkında ÇED Olumlu Kararı verdi.
Çanakkale’nin Karabiga beldesine yapımı 2012’den beri planlanan ithal kömüre dayalı termik santral projesi yüzünden, Karabiga sakinleri ile santralin yatırımcıları (Cengiz Holding ve Alarko) ve onay-denetim makamı Çevre ve Şehircilik Bakanlığı arasındakidavalar yıllardır sürüyor. Karabigalı yurttaşlar ile sivil toplum kuruluşlarının açtığı davaların sonuncusunu Çanakkale İdare Mahkemesi 28 Kasım 2018’de karara bağlamış, Cenal Entegre Enerji Santrali hakkında Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından verilmiş ÇED Olumlu Kararını iptal etmişti. İptal kararının ardındansa şirketler 2009/7 sayılı Genelge’den faydalanarak yeni bir başvuru yapmış, iptal kararına yol açan eksikliklerin giderildiği iddiasıyla yeni bir ÇED Raporunu Bakanlığa teslim etmişti.
İşletilen yeni ÇED süreci sonucunda, sadece 42 gün içerisinde Cenal Entegre Enerji Santrali hakkında tekrar ÇED Olumlu Kararı verildi. Ancak açılan yeni davada ortaya çıkan belgeler, önceki ÇED Olumlu Kararının iptaline yol açan hata ve eksikliklerin yeni raporda giderilmediği yönünde bir resmi görüş olduğunu ortaya koyuyor.
Bilirkişinin tespit ettiği yanlışlar değişmedi
Çanakkale İdare Mahkemesi Cenal Entegre Enerji Santrali hakkındaki ÇED Olumlu Kararını iptal ederken, termik santralin projelendirilmesinde eksik ve hatalı meteorolojik verilerin kullanıldığını işaret etmişti. İptal davası sırasında hazırlanan bilirkişi raporuna göre, santral faaliyetlerinin yaratacağı kirlilik yükünün belirlenmesi için yapılan hava kalitesi tespit çalışmaları kapsamında, şirket iki ay süresince sekiz noktada veri toplamış ve bu yolla santral emisyonlarının olası etkilerini ölçmüş, daha sonra bu veriyi Erdek ve Bandırma Meteoroloji istasyonlarından alınan 10 yıllık hava rejimi bilgisiyle birlikte kullanarak bir modelleme oluşturmuştu. Bilirkişi raporunda hava kalitesi modellemesindeki iki hataya vurgu yapılmıştı. Bilirkişi heyetine göre, hava kalitesinin mevsimsel değişimlerden etkilenmesinden ötürü iki aylık bir veri çalışması yetersiz olacaktı ve bu çalışmanın en az bir yıl boyunca gerçekleştirilmesi gerekiyordu. Öte yandan hava kalitesi modellemesinde santral sahasına 40 kilometre uzaklıktaki Erdek Meteoroloji İstasyonu ile Bandırma Meteoroloji İstasyonu verileri kullanılmıştı. Hava kalitesi modellemesinin en doğru şekilde yapılabilmesi için bilirkişi heyetinin tavsiyesi, Çanakkale ve Bandırma Meteoroloji istasyonlarından türetilen yeni bir veri seti kullanılmasıydı. Çanakkale İdare Mahkemesi de iptal kararında, bu gerekçelerin altını çizmişti.
Bilirkişi raporundaki bu değerlendirmeye karşın onaylanan yeni ÇED Raporunda önceki modelin bir benzerine yer verildi. 2012 yılında hazırlanan, Erdek Meteoroloji İstasyonu verileri üzerine kurgulanan hava kalitesi modelleme raporu yerine, yine aynı istasyonun verilerine dayalı güncel bir rapor hazırlanarak ÇED Raporuna dahil edildi. Bilirkişi raporunda, iki ay süresince sekiz noktada gerçekleştirilen veri toplama yönteminin hatalı olacağı belirtilmesine karşın yeni saha çalışması da yapılmadı. Böylelikle ÇED Olumlu Kararının iptal edilmesine yol açan hava kalitesi modellemesindeki metodolojik eksiklikler, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından kabul edilen yeni ÇED raporunda aynen korunmuş oldu.
Bakanlığa bağlı kurum uyarmış: “Değişiklik yapılmamış, Meteoroloji Genel Müdürlüğü’ne sorun”
Santral hakkında verilen yeni ÇED olumlu kararının iptali için açılan yeni davaya sunulan belgeler, bu konunun Çevre ve Şehircilik Bakanlığı içinde de tartışma yarattığını gösteriyor. Bakanlığın mahkemeye sunduğu belgelere göre, 42 günde tamamlanan yeni ÇED Sürecini İnceleme Değerlendirme Komisyonu (İDK) aşamasında Bakanlık proje hakkında kurumlardan görüş istedi; termik santralin ÇED Raporu hakkında görüş bildirenler arasında Bakanlığa bağlı Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü Hava Yönetimi Dairesi Başkanlığı da bulunuyordu. Birimden Bakanlığa iletilen görüşte, mahkeme tarafından ÇED Olumlu Kararının iptal edilmesine karşın, yeni ÇED Raporunda da herhangi bir değişiklik yapılmadığı belirtildi: “İlin Meteorolojik Özellikleri başlığı altında, Çanakkale, Bandırma, Erdek ve Kemer Meteoroloji İstasyon verilerinin yer aldığı görünmekle birlikte, hava kalitesi modellemesinde Erdek İstasyon verileri kullanılarak hazırlanan raporun yer aldığı, bu konu ile ilgili herhangi bir değişiklik yapılmadığı tespit edilmiştir.”
Hava Yönetimi Dairesi Başkanlığı, Meteoroloji Genel Müdürlüğü’nce altı çizilen hususların rapora yansımadığını bildirerek son sözün MGM’de olduğunu belirtti: “ÇED Raporuna ilişkin mahkeme kararı göz önünde bulundurularak; Meteoroloji Genel Müdürlüğü tarafından verilerin güncellenmesine ihtiyaç duyulmaması halinde hava kalitesi modellemesine ilişkin düzenleme yapılması gerekmektedir. Ancak Meteoroloji Genel Müdürlüğü tarafından (istasyon değişikliği, tarih güncellenmesi, vb.) istenmesi durumunda, ilgili hava kalitesi modelinin yeniden çalıştırılması ve değerlendirilmesi gerekmektedir. Bu çerçevede Meteoroloji Genel Müdürlüğü’nün nihai görüşü doğrultusunda iş ve işlemlerin gerçekleştirilmesi gerekmektedir.”
Hava Yönetimi Dairesi Başkanlığı’nın 24 Aralık 2018 tarihli yazısıyla yapılan bu uyarıya karşın, Bakanlık 25 Aralık 2018’de kurum görüşlerinin usulüne uygun biçimde toplandığını, değişikliğe yol açacak bir itiraz bulunmadığına kanaat getirip ÇED sürecinde bir sonraki aşamaya geçti ve sunulan ÇED Raporunu, Nihai ÇED Raporu olarak ilan ederek halkın görüş ve önerilerine açtı. İtirazlar için 10 günlük yasal sürenin sonundaysa Cenal Entegre Enerji Santrali hakkında 9 Ocak 2019’da ÇED Olumlu Kararı verildi. Böylelikle Bakanlık, bilirkişi raporunda ve iptal kararında da vurgulanan değişikliklerin yeni ÇED Raporunda yer almadığı uyarısına aldırış etmemiş ve termik santrale yeniden onay vermiş oldu.