Rize’nin Hemşin ilçesinde HES yapmayı planlayan şirketin ortağı Abdül Muhsin Akarsu’nun, projenin denetim makamı olan Rize Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü’nde çalıştığının anlaşılması sonrası Hemşinliler’in açtığı davada Rize İdare Mahkemesi kararını verdi. Mahkeme, Rize Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü’nde görevli Akarsu’nun ortağı olduğu şirketin Hemşin ilçesinde HES kurmasında ve bu süreci yine Rize Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü’nün denetlemesinde çıkar çatışması olmadığına hükmetti.
Doğu Eroğlu (29 Mayıs 2019 Medyascope)
Rize İdare Mahkemesi, bir devlet memurunun ortağı olduğu şirketin inşa edeceği HES projesinin, ilgili memurun görev yaptığı müdürlük tarafından denetlenmesinde çıkar çatışması olmadığını savunan, tartışmalı bir karara imza attı.
Doğu Karadeniz’in önemli kısmında olduğu gibi, Rize’nin Hemşin ilçesinde de akarsular üzerine kurulan mikro HES projeleri yerel halk tarafından istenmiyor. Daha önce pek çok HES projesini açtıkları davalar yoluyla iptal ettiren Hemşinliler, Hemşin’deki Büyükdere ve Pazar çayları üzerine Şaraksel Elektrik Üretim A.Ş. tarafından kurulması planlanan Dikmen I-II Regülatörleri ve HES projesini de yargıya taşımıştı. HES projesi hakkında Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından Haziran 2006’da verilen Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) Gerekli Değildir Kararı Aralık 2008’de Rize İdare Mahkemesi’nce iptal edilmişti. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından aynı projeye Mart 2014’te verilen ÇED Olumlu Kararı ise yine Rize İdare Mahkemesi tarafından Aralık 2016’da iptal edilmişti. Fakat Danıştay 14. Dairesi iptal kararında etkili olan bilirkişi raporunu yetersiz bulup yerel mahkeme kararını bozunca HES projesi önündeki engel kalkmıştı.
Danıştay kararı sonrasında Hemşinli yurttaşlarla Facebook üzerinden tartışan HES projesi sahibi şirketin ortağı Abdül Muhsin Akarsu’nun, projenin denetimini yapmakla sorumlu Rize Valiliği Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü çalışanı olduğu anlaşılınca, Hemşinliler “çıkar çatışması” gerekçesiyle Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’na başvurmuştu.
HES projesine karşı çıkan Hemşin Yaşam Derneği, denetleyici kurum çalışanı Akarsu’nun aynı zamanda Dikmen I-II Regülatörü ve HES projesini planlayan şirketin ortağı olmasından ötürü projenin denetlenemeyeceği, Akarsu’nun 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’na aykırı olarak, bir anonim şirketin temsilcisi olarak imza attığı sözleşmelere dayanarak HES projesine onay verildiği ileri sürerek Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’na idari başvuru yaptı. Dikmen I-II Regülatörü ve HES projesi hakkındaki ÇED Olumlu Kararının iptalini isteyen idari başvuru Bakanlık tarafından süresi içinde yanıtlanmadı ve zımnen reddedilmiş oldu.
İdari başvuruya herhangi bir yanıt gelmeyince Hemşinliler, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’na bir dava daha açtı. Zımnen ret işleminin iptali için Hemşinliler’in açtığı davanın duruşması 22 Mayıs 2019’da Rize İdare Mahkemesi’nde görüldü. 23 Mayıs 2019 tarihli karar dün Hemşinliler’e tebliğ edildi.
Mahkeme: Başka birimde görev yaptığı için sorun yok
Rize İdare Mahkemesi kararında, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından yapılan savunmayı haklı buldu ve Rize Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü çalışanı Akarsu’nun, çalıştığı birim tarafından denetlenen bir projeyi inşa edecek şirketin ortağı olmasında sorun görmedi: “Davalı idarece Abdül Muhsin Akarsu’nun çevre ile ilgili bir birimde görev yapmadığı, projeyle ilgili olarak Halkın Katılımı Toplantısı gibi herhangi bir süreçte yer almadığının belirtildiği anlaşılmakla; Nihai ÇED Raporu’nun 1.9 numaralı ekinde yer alan 20/07/2007 tarihli, proje nedeniyle oluşacak hafriyat atıklarının depolanmasına ilişkin Karadeniz Mıcır Sanayi’yle imzalanan evrakta Abdül Muhsin Akarsu’ya ait imzanın yer almasının ve anılan şahsın Rize Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğünde çevre birimi dışında görev yapmasının tek başına ÇED Olumlu Kararının iptalini doğurmayacağı neticesine ulaşılmıştır.”
Bir başka deyişle, Akarsu hakkında yapılan şikâyeti değerlendiren mahkeme Rize Çevre ve Şehircilik Müdürlüğü’nde çalışan memur Akarsu’nun, projeyi ilgilendiren işlerde bizzat denetim faaliyeti yapmadığını gerekçe göstererek, çıkar çatışması bulunmadığına hükmetti.
HES projesini planlayan Şaraksel Elektrik Üretim A.Ş.’nin ortaklarından Abdül Muhsin Akarsu, Rize Valiliği Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü’ne bağlı Proje ve Yapım Şube Müdürlüğü’nde “elektrik teknikeri” olarak görev yapıyor.
Bakanlık ve Valilik memur suçu bulamamıştı
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Hukuk Müşavirliği Rize İdare Mahkemesi’ne 12 Ekim 2018’de gönderdiği yazılı savunmasında, Akarsu’nun proje hakkındaki işlemlere bizzat katılmadığı aktarılmıştı: “Abdül Muhsin Akarsu halen Rize Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğünde Proje ve Yapım Şube Müdürlüğü’nde tekniker olarak çalışmakta ve çevreyle ilgili bir birimde (ÇED ve Çevre İzinleri Şube Müdürlüğü, Çevre Yönetimi ve Denetimi Şube Müdürlüğü) görev yapmamaktadır. Bahsi geçen kurum personelinin proje ile ilgili olarak Rize’de yapılan Halkın Katılımı Toplantısı vb. gibi süreçlerde hiçbir dahli bulunmamaktadır.”
Hemşinli yurttaşların Rize Valiliği’ne yaptığı şikayetler sonrasında Rize Valiliği Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü kurum içi soruşturma gerçekleştirmiş ve 16 Ekim 2018 tarihli yazısıyla, “suç teşkil etmeye yer olmadığı” gerekçesiyle Akarsu hakkında cezai işlem yapılmadığını duyurmuştu.
Bozma kararı için esas olan sözleşmeyi mahkeme bu defa dikkate almadı
Rize İdare Mahkemesi’nin ret kararı çelişkili bir duruma da yol açtı. HES projesi hakkındaki ÇED Olumlu Kararı Rize İdare Mahkemesi tarafından Aralık 2016’da iptal edilmişti. HES projesi hakkındaki bilirkişi raporunda, inşaat sürecindeki hafriyat atıkları konusunda belirlenen yönetim planının uygulanabilirliğinin bilimsel esaslardan uzak olduğu belirtiliyordu. Yerel mahkeme HES projesi hakkındaki ÇED Olumlu Kararı’nı bozarken, hafriyat planı sorununa da atıfta bulunmuştu.
Ancak Danıştay 14. Dairesi 2 Kasım 2017 tarihindeki kararında yerel mahkemenin iptal kararını bozmuş ve HES projesi önündeki engelleri kaldırmıştı. Danıştay kararında bilirkişi raporunun yetersiz olduğu vurgulanmış, HES projesinin ÇED Raporunda sunulan Ek-1.9 başlıklı sözleşmenin hafriyat atıkları konusundaki olası sorunları çözeceğin belirtilmişti. Yani Ek-1.9 başlıklı sözleşme sayesinde iptal edilmiş HES projesi tekrar yürürlüğe girmişti.
Rize İdare Mahkemesi’nin Abdül Muhsin Akarsu’nun yol açtığı çıkar çatışması iddiasını reddettiği kararında, Ek-1.9 başlıklı sözleşme bir kez daha gündeme geldi. Şaraksel Elektrik Üretim A.Ş. ile hafriyat hizmeti veren Karadeniz Mıcır Sanayi şirketi arasında imzalanan, HES projesinin inşaatı sırasında ortaya çıkacak hafriyatın nasıl değerlendirileceğine ilişkin 20 Eylül 2007 tarihli sözleşme metninde, Şaraksel Elektrik Üretim A.Ş. adına şirket yetkilisi olarak Akarsu’nun imzası bulunuyordu.
Devlet memuru olduğu sırada şirketi temsil yetkisiyle sözleşme imzalanmasının hukuksuz olduğu iddiaları hakkında Rize İdare Mahkemesi, “Nihai ÇED raporunun 1.9 numaralı ekinde yer alan 20 Temmuz 2007 tarihli, proje nedeniyle oluşacak hafriyat atıklarının depolanmasına ilişkin Karadeniz Mıcır Sanayi’yle imzalanan evrakta Abdül Muhsin Akarsu’ya ait imzanın yer almasının” tek başına ÇED Olumlu Kararı’nın iptaline yol açmayacağı yönünde değerlendirme yaptı.