KKTC Anayasa Mahkemesi, vicdani reddin ifade özgürlüğü kapsamında korunan bir insan hakkı olduğuna resmen karar verdi
Doğu Eroğlu (11 Ekim 2013 BirGün Gazetesi)
Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesi, vicdani retçi Murat Kanatlı’nın başvurusu üzerine aldığı kararda, vicdani reddin ifade özgürlüğü kapsamında korunması gereken bir insan hakkı olduğunu belirtti. Mahkeme, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin (AİHM) kararlarını hatırlatarak, vicdani reddini ilan eden bireylerin mahkemelerce cezalandırılmasının bir insan hakkı ihlali teşkil edeceğini açıkladı. KKTC Anayasa Mahkemesi, yasama organlarına askerlik hizmetine alternatif bir kamu hizmeti düzenlemesi yapma çağrısında da bulundu. Başvurusu üzerine, Anayasa Mahkemesi’nin “Vicdani ret haktır” kararı almasına vesile olan Kanatlı, kararı BirGün’e değerlendirdi.
‘Vicdani ret haktır’
KKTC’de yürürlükteki Seferberlik Yasası, askerliğe elverişli erkeklerin 40 yaşlarına dek, yılda bir günlüğüne askerlik yapmalarını öngörüyor. Kıbrıslı Murat Kanatlı 2009 ve 2010 yıllarında bir günlük seferberlik çağrılarına uymayı reddetti ve para cezasına çarptırıldı. Para cezalarını da ödemeyen Kanatlı hakkında 2011’de Askeri Mahkeme’de dava açıldı. Kanatlı, vicdani reddin ifade özgürlüğü olduğunu, sivillerin askeri mahkemelerde yargılanamayacağını, angarya işin yasalara aykırı olduğunu ve seferberlik uygulamasının toplumsal cinsiyet eşitsizliği üzerine kurulu olduğunu belirterek, davaya KKTC Anayasa Mahkemesi’nin bakmasını istedi. 2011’de Anayasa Mahkemesi’ne gönderilen davada karar dün belli oldu. Kanatlı hakkında karar veren Anayasa Mahkemesi, AİHM’e atıfta bulundu ve Birleşmiş Milletler tarafından kabul edilmiş hak ve özgürlükleri işaret etti. Vicdani reddini açıklamış ve silahaltına girmek istemeyen bir bireyin cezalandırılmasının, KKTC Anayasası’yla güvence altına alınmış düşünce özgürlüğünün ihlali olacağını ifade etti. Kanatlı’nın yargılanmasının, Anayasa’yla çelişen bir durum olacağını vurgulayan Mahkeme, yasamaya da tavsiyede bulundu. Zorunlu kamu hizmetinin yalnızca silahlı kuvvetlerde askerlik görevi biçiminde ifa edilmesinin hak ihlallerini devamlı kılacağını söyleyen mahkeme, sivil nitelikte bir kamu hizmetinin düzenlenmesi gerekliliğinin altını çizdi. Vicdani reddin bir insan hakkı olduğunu kabul eden Anayasa Mahkemesi, Kanatlı’nın dosyasını yeniden Askeri Mahkeme’ye sevk etti.
‘İnsanlık için büyük adım!’
Kararı BirGün’e yorumlayan Kanatlı, Ay’a ayak basan ilk insan Neil Armstrong’dan alıntı yaparak, Anayasa Mahkemesi’nin kendisi için küçük, insanlık için büyük bir karar verdiğini söyledi. Kanatlı, “Dava Askeri Mahkeme’de sürecek. Askeri Mahkeme beni yargılarsa, Anayasa Mahkemesi’nin kararına aykırı hareket etmiş olacak. Mahkûm olmam halinde AİHM’e gideceğim ve KKTC’deki askeri birliklerin bağlı olduğu Türkiye Devleti hakkında şikâyette bulunacağım” diye konuştu. Kıbrıs’ta Vicdani Ret İnisiyatifi olarak adanın militarist yapısını ortadan kaldırmak için çalışmalarını sürdüreceklerini kaydeden Kanatlı, vicdani reddin yasal olarak tanınması için mücadeleye devam edeceklerini söyledi. Daha önce Yeni Kıbrıs Partisi’nin parlamentoya vicdani redde ve sivil kamu hizmetine ilişkin bir yasa değişikliği önerisi verdiğini hatırlatan Kanatlı, “Hükümet reformlar yapacağını, anayasayı değiştireceği iddiasında. Anayasa Mahkemesi onlara önemli bir pas verdi, onlar da isterlerse vicdani ret hakkını yasallaştırabilirler” dedi.