Cengiz Holdingin Çanakkale’de kurmak istediği termik santral için bölgede yaşayan fok ve kaplumbağalar görmezden gelindi, resmi kurumların canlı yaşamına dikkati çeken raporlar kamuoyundan gizlendi
Doğu Eroğlu (30 Ekim 2014 BirGün Gazetesi)
Cengiz Holding ve Alarko’nun Çanakkale’nin Karabiga beldesinde kurmak istediği ve yargıdan gelen iptal kararlarıyla yılan hikâyesine dönen Cenal Entegre Termik Santralında bu defa da Akdeniz foku ve caretta caretta skandalı yaşanıyor. 2 milyar dolarlık termik santral projesinin iki defa iptal edilen Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) Olumlu kararlarının ardından üçüncü defa ÇED Raporu hazırlandı. Raporun resmi kurumların görüş ve önerilerine açılmasıyla birlikte, Orman ve Su İşleri Bakanlığına bağlı Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü, santralın kurulacağı bölgenin Akdeniz fokları ile deniz kaplumbağası türlerinin yaşama alanlarına yakın olduğu uyarısını yaptı. Bu uyarıya rağmen Cenal Entegre Termik Santralı hakkında hazırlanan ve Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Çevresel Etki Değerlendirmesi Genel Müdürlüğü tarafından onaylanarak nihai hale gelen ÇED Raporunda, Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğünün uyarıları yer almadı.
‘Akdeniz foku var’ dendi, şirket dinlemedi
Cenal Entegre Termik Santralı projesinin ÇED Raporunun kurumların görüşlerine açıldığı İnceleme ve Değerlendirme Kurulu sürecine kurumların pek çok itirazı damga vurdu. Bu itirazlar arasında en kritik olanlardan biri de Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğünün, santral projesinin deniz yaşamına vuracağı darbeyle ilgili olandı. 28 Ağustos 2014 tarihinde santral için hazırlanan ÇED Raporu hakkındaki değerlendirmesini Çevre ve Şehircilik Bakanlığına ileten kurum, santralı soğutmada kullanılacak ve ısınmış halde denize geri bırakılacak suyun, deniz yaşamına etki edeceğini belirtti. Soğutmada kullanılacak suyun deniz yaşamına ne gibi etkiler yapacağının raporda yeteri kadar irdelenmediğini belirten Doğu Koruma ve Milli Parklar Müdürlüğü, ÇED Raporunda Akdeniz fokuyla ilgili ifadeleri yalanladı. Raporda bölgede Akdeniz fokunun bulunmadığına ilişkin ifadelerin gerçeği yansıtmadığını belirten Müdürlük resmi görüşünde, “Bakanlığımız uzmanlarınca yapılan çalışmada proje sahasının yakınında Akdeniz Foku yaşama alanı olan deniz mağarasının olduğu belirlenmiştir. Termal modelleme dikkate alınarak Akdeniz Foku yaşama alanındaki sıcaklık değişiminden türün etkilenme durumu ÇED Raporunda belirtilmelidir” dedi.
Doğa Koruma ‘Sözleşmeye uy, türleri koru’ demişti
Balıkesir Planlama Bölgesi 1/100.000 Ölçekli Çevre Düzeni Planında da Akdeniz foklarının Karabiga Karaburun Mevkii Meşeli Mağarasında yaşadığı belirtilmişti. Doğa Koruma Milli Parklar Genel Müdürlüğünün önceki raporlarındaysa bölgede koruma altındaki Akdeniz foku (Monachus monachus) ve iki deniz kaplumbağası (Caretta caretta, Chelonia mydas) türlerinin varlığına vurgu yapılmıştı. Kurumun 2013 tarihli raporlarında, “Bölge Akdeniz fokunun yaşadığı kıyı habitatını oluşturması nedeniyle ülkemizin taraf olduğu uluslararası sözleşme hükümlerine uyulması, kıyı kesiminde biyolojik çeşitliliğe etkisi olabilecek bir çalışma yapılmaması ve türlerin yaşam alanlarının korunması gerekmektedir” denmişti.
Deniz ve Kıyı Yönetimi Dairesi de uyardı
Santralın deniz canlılarına etkisi konusunda benzer bir uyarı da Çevre ve Şehircilik Bakanlığına bağlı Deniz ve Kıyı Yönetimi Dairesi Başkanlığından geldi. 1 Eylül 2014 tarihinde santral projesiyle ilgili görüşünü sunan kurum, “Derin deniz deşarjı sisteminin deniz canlıları üzerindeki etkileri için ilgili kurum görüşü alınmalıdır” uyarısında bulundu. İkinci bir kurumun da konuya dikkati çekmesine karşın Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğünün koyduğu şerhler göz ardı edildi.
‘Koruma alanı yok’
Tüm bu uyarılara karşın Nihai ÇED Raporunda “Proje sahası ve çevresinde Bern Sözleşmesi gereği koruma altına alınmış alan bulunmamaktadır” ifadesiyle Akdeniz foku ve kaplumbağaların varlığı geçiştirildi. Türü tehlike altındaki canlıları görmezden gelen şirket buna karşın Karadeniz Teknik Üniversitesi Orman Fakültesinden öğretim üyesi Doç. Dr. Mehmet Kocabaş’a bir de rapor hazırlattı. Kocabaş’ın hazırladığı Ekosistem Değerlendirme Raporunda Akdeniz foku ve caretta caretta hakkında, “Her iki tür de oldukça geniş sıcaklık farklarını tolere edebilir” değerlendirmesi yer aldı.