Danıştay Ardanuç HES iptal davasında, enerji yatırımlarının bir bölgedeki tüm projelerin etkileri gözetilerek planlanması gerektiğini bir kez daha işaret etti ama bütüncül etki değerlendirilmeden planlama sürüyor
Doğu Eroğlu (7 Kasım 2014 BirGün Gazetesi)
Danıştay 14. Dairesi, Artvin’in Ardanuç ilçesinde yapılması planlanan Ardanuç-5 Regülatörü ve HES projesine verilen ÇED Olumlu kararının iptali için başvuran yurttaşların davasını raddeden Rize İdare Mahkemesi kararını bozdu. Ardanuç-5 projesinin, bölgedeki diğer enerji yatırımlarının çevreye yapacağı etkiyle birlikte değerlendirilmesi gerektiğini, bölgede çevreye zarar verecek tek yatırımın bu olmadığına dikkati çeken Danıştay, “kümülatif etki” (bütüncül etki) ilkesinin ihlalini tespit eden kararlara bir yenisini daha ekledi. Danıştay 14. Dairesinin aldığı kararla birlikte sayıları iyice artan kümülatif etki ilkesi ihlali kararlarına karşın, özellikle enerji yatırımları planlanırken ihmal ediliyor.
Mahkemenin görmediği sekiz HES’i Danıştay gördü
Artvin’in Ardanuç İlçesi sınırlarında kurulması planlanan Ardanuç-5 Regülatörü ve HES projesine hakkında verilen Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) Olumlu kararının iptali istemiyle 10 yurttaşın açtığı dava önce Rize İdare Mahkemesinde değerlendirildi. Mahkeme, ÇED sürecinin usulüne uygun biçimde işletildiğine, çevresel etkilerin değerlendirildiğine, çevreye olabilecek zararların engellenmesi için önlemlerin alındığına ve projede hukuka aykırılık bulunmadığına hükmederek başvuruyu reddetti. Ancak Rize İdare Mahkemesinin görmezden geldiği Ardanuç’ta planlanan diğer HES projeleri Danıştay 14. Dairesinin dikkatinden kaçmadı. Keşif ve bilirkişi incelemeleri raporlarında, “Projenin etkilerinin havza bazında (bütüncül olarak) ele alınmadığı tespiti yapıldıktan sonra, alanın havza bazında ele alınarak ÇED raporu hazırlanmasının gerekli olup olmadığı hususunda herhangi bir değerlendirme yapılmadığı” tespitinde bulunan Danıştay, davanın reddi kararını bozdu ve dosyayı yeniden görüşülmek üzere Rize İdare Mahkemesine gönderdi. Ardanuç havzasında Ardanuç-5 projesi haricinde Ardanuç-1, Ardanuç-2, Ardanuç 3-4, Ardanuç-6, Ardanuç 7-8 ve Ardanuç 9 isminde 6 HES projesi daha bulunuyor.
Planlamada bütüncül etkiye bakılmıyor
Ardanuç-5 Regülatörü ve HES, bütüncül etki görmezden gelindiği gerekçesiyle yargıya takılan ilk enerji projesi değil. Çevre mevzuatına göre, bir bölgede planlanan bir çevre, kent veya enerji yatırımının kendi başına çevreye ve yaşama yapacağı etkinin yanında, bölgedeki diğer olumsuz etki yaratan tesisler de göz önünde bulundurularak toplam etkinin değerlendirilmesi gerekiyor. Ancak yerel mahkemelerin ve Danıştay’ın bu yöndeki pek çok kararına rağmen, enerji üretim tesisleri belli bölgelerde yoğunlaştırılıyor. Artvin’de 100’ü geçtiği bilinen HES projelerinin tam sayısı bilinmiyor; benzer bir durum Çanakkale ve Doğu Akdeniz bölgesindeki termik santrallar konusunda da yaşanıyor. Çanakkale kent sınırları içerisinde en az 17 termik santral yapılması planlanırken, Adana-Mersin-Hatay hattında proje halindeki tüm santralların kurulması halinde, bölgedeki termik santral sayısı 26’yı bulacak.