Çekilen fotoğraflarda polislerin kullandığı görülen ve pek çok kişiyi yaralayan FN303 tipi tüfek ve plastik mermiler, yürürlükteki yasalar sayesinde envantere farklı isimlerle kaydediliyor, İçişleri Bakanları kelime oyunlarıyla plastik mermiyi gizliyor

Doğu Eroğlu (5 Haziran 2014 BirGün Gazetesi)

İçişleri Bakanları pek çok kişiyi yaralayan FN303 tipi basınçlı tüfekleri ve plastik mermileri yalanlarken, meydanlarda çekilen fotoğraflar aksini söylüyor. Yetkililer farklı bir isimle Emniyet envanterine kaydedildiği sanılan plastik mermileri, yürürlükteki yasaların arkasına sığınarak inkâr etmeyi sürdürüyorlar. Polis Vazife ve Selahiyet Kanunu ile Çevik Kuvvet Yönetmeliği’ndeki muğlak maddeler sayesinde yasallaşan plastik mermiler, TBMM’ye sunulan soru önergelerine yanıt veren Bakanlar tarafından reddedilirken, Emniyet tarafından kullanılan FN303 cinsi tüfek ve plastik mermilerde yer alan metal bileşenler yurttaşları kör ediyor.

Emniyet envanterine giren FN303 tüfeği

Yasa plastik mermiye izin veriyor

Eylemcilere karşı kullanılan plastik mermiler, yürürlükte olan Polis Vazife ve Selahiyet Kanunu (PVSK) ve Çevik Kuvvet Yönetmeliği’ndeki çeşitli ibareler sayesinde farklı İçişleri Bakanları tarafından başvurulan kelime oyunlarıyla gizleniyor. Yürürlüğe girdiği 2007’den beri güç kullanma inisiyatifini görevli polis memurlarına bırakarak 160 yurttaşın polis tarafından öldürülmesine zemin hazırlayan PVSK’nın 16’ncı maddesinde yer alan bir ifade, plastik mermi ve benzeri ekipmanın Emniyet tarafından kullanılmasının yasal altyapısını hazırlıyor. PVSK’nın 16’ncı maddesiyle polise bedeni kuvvete ek olarak “kelepçe, cop, basınçlı su, göz yaşartıcı gazlar veya tozlar, fiziki engeller, polis köpekleri ve atları ile sair hizmet araçlarını” kullanma yetkisi verirken, maddedeki “sair hizmet araçları” ibaresi yoluyla plastik mermi yasallaşıyor. Çevik Kuvvet Yönetmeliği de aynı yönteme davetiye çıkartırken, yönetmelikte polisin silah ve araç olarak “Dürbünlü tüfek ve benzeri vurucu, önleyici etkisiz hale getirici savunmaya elverişli aletleri” kullanabileceği belirtiliyor.

31 Mayıs 2014’te İstanbul ve Ankara’da sıklıkla kullanılan plastik mermilerden biri

Açıklamalarla üzeri örtülüyor

Yasadaki muğlak ifadeler sayesinde Emniyet envanterlerine sokulan plastik mermi atan cihazlar ve mermilerin varlığı, İçişleri Bakanları tarafındansa kabul edilmiyor. Önceki haftalarda CHP İstanbul Milletvekili Umut Oran’ın TBMM’ye sunduğu soru önergesinde yer alan “Emniyet Genel Müdürlüğü ve Jandarma Genel Komutanlığı envanterinde plastik mermi ya da yuvarlak uçlu mermi var mıdır?” sorusuna İçişleri Bakanı Efkan Âlâ olumsuz yanıt vermiş, “Envanterde önergede adı geçen mühimmat bulunmamaktadır” demişti. CHP’li Oran’ın önceki yıl verdiği bir başka soru önergesini ise İçişleri Eski Bakanı Muammer Güler yanıtlamış, “Emniyet Genel Müdürlüğü (EGM) envanterinde paintball silahı benzeri sıkıştırılmış hava ile çalışan sert plastik bilyeler atan tüfekler var mıdır?” sorusuna kaçamak cevap vermişti. Güler, Emniyet envanterinde plastik mermi bulunmadığını söylemiş, “dış yüzeyi balmumu ya da jelatin ile kaplanmış boya kapsüllerinin” yasadışı gösterilerin dağıtılması amacıyla eğitimli personel tarafından kullanıldığını açıklamıştı. Polis saldırıları sonrasında sokaklarda rastlanan ve yurttaşları yaralayan mermilerin ve kullanıldığı cihazların varlığının, Bakanlar tarafından ısrarlı bir şekilde reddedilmesi bu silahların ve plastik mermilerin Emniyet envanterine farklı isimlerle kaydedilmiş olabileceğini akıllara getiriyor. Türkiye’de yürüyüşlere ve gösterilere müdahale ederken fotoğraflanan Emniyet birimlerinin kullandığı cihazların FN303 tipi tüfekler olduğu, bu tüfeklerle kullanılan mermilerinse Amerikalı FN Manufacturing firması tarafından üretilen plastik çekirdek ve kabuklu, içerisinde ise bir ağır metal olan bizmut ve ek kimyasallar barındıran mermiler olduğu biliniyor. FN303 tüfekleri ve plastik mermilere 31 Mayıs’ta yaşanan polis saldırısında bir kez daha rastlanırken, pek çok yurttaş bu tüfeklerden ateşlenen plastik mermilerle yaralandı.

Yüksek isabetli silah

Silahın teknik özelliklerini anlatan üretici şirket, diğer toplumsal olaylara müdahale cihazlarının aksine FN303’ün insan yaşamına tehdit oluşturmadığını iddia ediyor. Üretici şirket silahın 50 metrelik mesafedeki isabet oranından övgüyle bahsederken, silahın 1 ila 50 metre arasındaki mesafelerde çok yüksek isabet oranıyla kullanılabildiğini, 50 ila 100 metre mesafedeki hedefleriyse yine ciddi isabet oranlarıyla vurabildiğini kaydediyor. Öte yandan şirket, darbe anında şüphelinin etkisizleşeceğinin de garantisini veriyor. Basınçlı sistemle çalışan silahın herhangi bir ışık oluşturmaksızın yalnızca çok alçak bir ses çıkararak ateşlenmesi de şirkete göre cihazın bir başka avantajı. Amerikalı FN Manufacturing firması tarafından üretilen silah ve mermilerin pazarlanmasında ise muadili kitle müdahale cihazlarına göre daha yüksek enerjili olması, yani geleneksel plastik mermilere göre hedefteki şahısları daha efektif biçimde hareketsiz hale getirebildiği vurgulanıyor. ABD Savunma Bakanlığı tarafından Birleşik Ölümcül Olmayan Silahlar Yönetmeliği Referans Kitapçığı’nda da FN303 silahına yer veriliyor. Savunma Bakanlığı yetkilileri silahın 0 ila 5 metrelik yakın mesafedeki hedefler üzerinde kullanılmaması gerektiğinin altını çiziyor. Kitapçıkta, silahın bu mesafede kullanılması halinde ciddi yaralanmalara yol açabileceği belirtiliyor.

Plastik çekirdek içinde ağır metal

Yarı-otomatik ateş etme özelliğine sahip tüfeklerde 8 buçuk gram ağırlığında, 18 milimetre çapında plastik mermiler kullanılıyor. Şirket FN303’le birlikte kullanılmak üzere 5 çeşit mermi üretiyor. Mermiler, darbe etkili, darbe etkili ve kalıcı boyalı, darbe etkili ve nüfuz edici tozlu, darbe etkili ve rahatsızlık verici kimyasallı ile darbe etkili ve geçici boyalı gibi 5 farklı seçenek halinde alıcılara sunuluyor. Plastik mermiler, mermi tipine göre değişiklik gösteren bir sıvı içeren kapsül ile içerisinde metal bir alaşım bulunan bir çekirdekten oluşuyor. Merminin çekirdek kısmında yer alan ve milimetrenin onda birinden daha ufak olan metal alaşımın ise bizmut elementi olduğu belirtiliyor. Yüksek dozda maruz kalındığında insan için öldürücü olabilen bizmut isimli ağır metal, böbrek hasarı yaratması ve zehirlenmeye yol açmasıyla biliniyor.

Dağılan metal kör etti

Türkiye’de görev yapan emniyet birimlerinin FN303 silahını darbe ve nüfuz edici toz biçimindeki ve geçici boyaya sahip plastik mermilerle birlikte kullandığı tahmin ediliyor. Türkiye’de 31 Mayıs 2013’te başlayan Gezi Parkı olaylarından beri kullanıldığı bilinen cihaz, Gezi Parkı eylemlerinde polis şiddetiyle yaralanan yurttaşlarda rastlanan tıbbi değerlendirmeleri raporlaştıran Türkiye İnsan Hakları Vakfı (TİHV) tarafından da tespit edildi.

FH Manufacturing tarafından üretilen plastik mermilerin katalog görüntüsü

Ankara’daki ve İstanbul’daki polislerce kullanılan FN303 tipi tüfeklerin ve plastik mermilerin yol açtığı hasarı inceleyen TİHV, bu cihazın kullanımı yüzünden gözünü kaybeden bir hastanın tıbbi bulgularına kamuoyuna açıklamıştı. Doktorlar, göze isabet eden bir FN303 mermisinin çekirdek kısmında bulunan bizmut parçalarının göz içine dağılması yüzünden hastanın gözünü kaybettiğini belirtirmiş, endoskopi benzeri bir yöntemle göz çukurunu görüntüleyen uzmanlar göze dağılan bizmut parçalarını fotoğraflamışlardı.

Göz içinde dağılan bizmut parçaları