Hukukla rant çarpışıyor
2014’te yürütmesi durdurulan ancak yeni yönetmeliğe aynen alınan ÇED Yönetmeliği hükümlerinin yürütmesini Danıştay tekrar durdurdu
Doğu Eroğlu (6 Ocak 2016, Birgün Gazetesi)
Kent, çevre ve enerji yatırımlarının toplum sağlığı ve doğayla uyumluluğunu denetlemesi gereken ÇED Yönetmeliğinin, kamu yararına aykırı bulunarak 2014’te Danıştay tarafından yürütmesi durdurulan maddeleri olduğu gibi yeni yönetmeliğe girdi, Danıştay ilgili maddelerin yürütmesini bir kez daha durdurdu. Ekoloji Kolektifinin açtığı davada gelen yürütmeyi durdurma kararıyla birlikte, ÇED kararı sonrasında inşaat süreçlerinin yine özel şirketler tarafından denetlenmesini sağlayan madde ve ÇED kapsamındaki projelerden etkilenecek yurttaşların ÇED süreçlerine katılımını belirsizleştiren düzenlemeler ile tesislerin kapasite artış taleplerini mevcut kapasiteye bakmadan değerlendiren maddenin yürütmesi durduruldu. Aynı karar, yine Danıştay 14. Dairesince 19 Haziran 2014 tarihinde de alınmış, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı 3 ay sonra, 25 Kasım 2014 tarihinde yeni bir ÇED Yönetmeliği yayımlayarak yargı kararını baypas etmişti. TMMOB’ye bağlı Çevre Mühendisleri Odasının benzer istemli davada da karar veren Danıştay 14. Dairesi, ÇED Raporu taahhütlerine uygun olmayan düzenlemelerin geri alınması için öngörülen 90 gün sınırını kaldıran maddenin yürütmesini de durdurdu.
Karar ne getiriyor?
Denetim kamuya: ÇED Olumlu veya ÇED Gerekli Değildir kararı alan projelerde inşaat aşamasında denetim, 4. maddede özel şirketlere bırakılıyordu. Kararda denetim sorumluluğunun ÇED Raporu hazırlayan firmalar veya üçüncü parti şirketlere bırakılmasının, “Kendi kendini denetleme anlamına geleceği, bunun dolaylı denetimsizlik ortamı oluşturacağı” vurgulandı ve maddenin ilgili kısmının yürütmesi durduruldu.
Kağıt üzerinde bilgilendirmeye engel: Yönetmeliğin ÇED kararlarına dair bilgilendirme hususlarını düzenleyen 8, 11, 14 ve 17’nci maddelerini inceleyen 14. Daire, “anons, askıda ilan, internet vb. şekilde” halka duyuru, “halkın kolaylıkla ulaşabileceği Valilikçe belirlenen yer ve saatte Halkın Katılımı Toplantısı düzenlenmesi,” İnceleme Değerlendirme Komisyonu değerlendirmelerinin 10 gün süreyle “askıda ilan ve internet aracılığıyla görüşe açılması,” nihai ÇED kararlarının “askıda ilan ve internet aracılığıyla halka duyurulması” hususlarının ayrıntılı tanımlanmadığını belirtti. Halkın ÇED süreçleri yoluyla karar alma mekanizmalarına katılımını kısıtlayabilecek düzenlemelerin yürütmesi durduruldu.
Kaçak kapasite artışına durdurma: Tesislerin kapasitelerinin artırılmasına ilişkin taleplerin değerlendirilme usullerini düzenleyen maddenin de yürütmesi durduruldu. Yeni düzenlemeyle, tesislerin kapasitelerine eklenen miktar münferit olarak değerlendiriyor, yani toplam kapasite hesaba katılmıyordu. Örneğin ek bir üniteyi devreye sokmak isteyen bir kömürlü termik santralın toplum ve doğaya yapacağı toplam etki değil, sadece yeni ünitenin etkisi değerlendiriliyordu. Maddenin yürütmesi, bazı projelerde ÇED kapsamı dışına çıkılması anlamına geleceği gerekçesiyle durduruldu.