Irak güçlerinin geri aldığı Felluce’de inceleme yapan CAR ekibi, IŞİD’in el yapımı roket üretim sistematiğini ortaya çıkardı, üretimde kullanılan maddeler yine Türkiye’den

Doğu Eroğlu (8 Temmuz 2016, Birgün Gazetesi)

Irak kuvvetlerince yeniden ele geçirilen Felluce’de Conflict Armament Research (CAR) tarafından yapılan saha araştırmasından elde edilen ilk bulgular, IŞİD’in kurduğu karmaşık silah üretim zincirini ortaya koyuyor. El yapımı roketli patlayıcıların (EYRP) üretildiği atölyelerde yapılan incelemeler, büyük bir organizasyon şemasını, ciddi bir işbölümünü ve titiz bir denetim ile planlamayı işaret ediyor. İncelemelere göre tek bir roketin üretiminde 7 farklı silah üretim atölyesi görev alabiliyor, bir atölyedeyse 9 ayda 2 bin 595 silah üretilebiliyor. Yayımlanan ön raporda, Türkiye’den Suriye ve Irak’a girdiği bilinen infilaklı fitiller, amonyum nitrat ve alüminyum macunlarının da EYRP üretiminde kullanıldığı vurgulanıyor. CAR, daha önce de IŞİD’in el yapımı patlayıcı (EYP) üretiminde kullandığı hammaddelerin hangi arz zincirleriyle, hangi ülkeler ve hangi şirketler aracılığıyla Suriye ile Irak’a girdiği hakkında detaylı bir rapor oluşturmuştu. Raporda amonyum nitratlı gübreler, infilak fitilleri ile alüminyum macun ve toz gibi EYP yapımında kullanılan malzemelerin önemli çoğunluğunun, Türkiyeli şirketler tarafından uluslararası üreticilerden ithal edildikten sonra IŞİD’e geçtiği tespit edilmişti.

Yapıyı Felluce’deki atölyeler açığa çıkardı

Ocak 2014’te IŞİD tarafından ele geçirilen Felluce, 26 Haziran’da Irak kuvvetlerince geri alındı. CAR saha araştırmacıları da 29 Haziran’da Irak Anti Terör Birlikleri eşliğinde kente girdi. El yapımı silah üretim atölyelerini inceleyen araştırmacılar, özellikle El-Şurta mahallesindeki üretim atölyelerinde önemli belgelere ulaştı. Belgelerin yanı sıra, atölyelerde bulunan üretim cihazlarının kondisyonu ve diğer malzemeler, bu atölyelerde Mayıs 2016’ya, yani neredeyse Irak güçlerinin kente başlattığı operasyonlara kadar aktif şekilde üretim yapıldığını ortaya koydu.

‘Organize üretim ve işbölümü’

CAR’a göre, işlevsel organizasyon şeması ile katı işbölümü ve uzmanlaşma sayesinde IŞİD yarı endüstriyel bir seviyede el yapımı silah üretimi gerçekleştirebiliyor. Raporda, oluşturulan işlevsel organizasyon sayesinde, IŞİD’in el yapımı silah ağına dahil her bir atölyenin kendi başına binlerce roket ve bomba üretebilme kapasitesine sahip olduğu vurgulanıyor. Araştırmaya göre IŞİD bürokrasisinin el yapımı silahların üretimi üzerinde ciddi bir denetimi ve kontrolü mevcut. CAR araştırmacılarının tespit ettiği belgelere göre, ‘IŞİD Askeri Gelişim ve Üretim Komitesi’ el yapımı patlayıcıların hangi kapasitelerde üretileceğine karar veriyor, Komite aynı zamanda işbölümünü belirleyip hangi atölyede ne üretileceğinin tespitini de yapıyor.

Tek atölye 9 ayda 2,595 silah üretti

El-Şurta Mahallesindeki iki el yapımı silah üretim atölyesinde bulunan belgeler, IŞİD’in silah üretimi için oluşturduğu karmaşık üretim zincirini gün yüzüne çıkardı. IŞİD Askeri Gelişim ve Üretim Komitesinin ‘Batı Vilayetleri’ için tuttuğu kayıtlara göre, el yapımı roketli patlayıcıların (EYRP) üretiminde 7 farklı silah üretim atölyesi eşzamanlı olarak çalıştı, her bir atölye üretimin farklı bir safhasını üstlendi. Yapılan incelemelerde, atölyelerde aylık üretimi gösteren kayıtlar da bulundu. El-Şurta mahallesindeki atölyelerden birindeki kayıtlara göre, tek bir atölye Eylül 2015’ten Mayıs 2016’ya dek 2 bin 495 EYRP üretmeyi başardı. Üretimdeyse Eylül’den Ekim’e yaşanan yaklaşık yüzde 50’lik artışın ardından, Mayıs 2016’ya dek süren keskin gerileme dikkati çekti.

Üretimden önce füzeleri test ettiler

Atölyelerde bulunan belgeler, IŞİD’in seri üretime başlamadan önce silahları test ettiğini de gösteriyor. Ele geçirilen yazışmalardan birinde, IŞİD güçlerinin seri üretime geçmeden önce, Aralık 2015’te, 3 Grad roketi, 2 de Fetih roketi denemesi yaptığı ifade ediliyor. Aynı atölyede bulunan bir başka belge, Aralık 2015’teki testlerin ardından 27 Şubat ila 2 Mart tarihleri arasında 15 Fetih roketi üretildiği ve bu roketlerin Felluce’deki iki tesise gönderildiği kaydediliyor. Nisan 2016 tarihli bir belgedeyse Bağdat’ın güneyine sevk edilen 10 adet EYRP’den söz ediliyor.

Türkiye bağlantısı: Yine infilaklı fitiller

Atölyelerde yapılan incelemelerde, EYRP’lerin üretiminde ihtiyaç duyulan infilaklı fitil miktarını gösteren bürokratik yazışmalar da bulundu. Madencilik ve inşaat gibi sivil sektörlerde kullanılan infilaklı fitiller, EYP düzeneklerinin oluşturulması için El Kaide ve IŞİD gibi örgütlerce sıkça kullanılıyor. Ancak infilaklı fitillerin tek işlevi EYP malzemesi olmakla sınırlı değil. İnfilaklı fitiller içinde bulunan PETN cinsi patlayıcı, roketlerde de yüksek patlayıcı yerine geçebiliyor. Her bir metresinde farklı miktarda PETN içeren fitiller açılıp patlayıcılar fitillerden ayrıştırıldığında, silah özelliği taşımayan infilaklı fitiller roketler için ana maddelerden birine dönüşüyor. CAR’ın önceki raporunda Türkiye’den Suriye ve Irak’a giden infilaklı fitillerin hangi şirketler aracılığıyla satıldığı aktarılmış, Türkiye’deyse Suriye’ye gönderilen iki infilaklı fitil sevkiyatı yakalanmıştı. CAR, Türkiye’den Solar Patlayıcı ve Nitromak Dyno Nobel’in sattığı ürünlerin EYP yapımında kullanıldığını açıklamıştı.

Amonyum nitrat ve alüminyum da Türkiye’den

Atölyelerde bulunan bir başka belge, füze başlıkları için kullanılan ‘gri maddelerin’ nasıl oluşturulduğunu da aktarıyor. Amonyum nitrat ve alüminyum karıştırılarak üretilen ve roketlerde ‘mass patlayıcı’ olarak, yani genleşmeyi artırarak patlamayı büyüten unsur şeklinde kullanılan maddelerin de Türkiye’den gelmiş olması ihtimaller dahilinde. CAR’ın önceki raporunda, Türkiye’de faaliyet gösteren 7 şirketin sattığı kimyevi ürünlerin (amonyum nitratlı gübre ve alüminyum mamulleri) IŞİD tarafından EYP yapımında kullanıldığı tespit edilmişti. Rapora göre, Gültaş Kimya, 3D Lojistik, Marikem Kimyevi Endüstriyel Ürünler, Metkim, Mert Global, KEM Gübre ve Diversey Kimya şirketlerinin sattığı kimyevi ürünler IŞİD tarafından EYP yapımında kullanılmıştı.